HYRJE NË CITOLOGJI

Citologjia paraqet disiplinën shkencore të biologjisë, e cila mirret me studimin e formës, strukturës, ndërtimit dhe krijimit të qelizës. Fjala citologji rrjedh prej dy fjalëve, që janë cito-qelizë dhe logos-shkencë.

Qeliza paraqet njësinë morfologjike dhe funksionale, fiziologjike të çdo qenie të gjallë. Kjo na bënë të ditur se në qelizë ndodhin të gjitha proceset biologjike, që janë të rëndësishme për organizëm të gjallë.

Edhe në leksionet fillestare të shkollomit fillor është studiuar që qeliza ka tri pjesë kryesore që janë: membrane qelizore, citoplazma dhe bërthama.

Membrana qelizore – e mbështjellë qelizën, i jep formë asaj, qeliza kumunikon me qelizat tjera dhe me ambientin e jetësor përmes membranës qelizore. Mirëpo në qelizën e gjatë ka shumë membrane, ku çdo organelle e saj ka së paku një membranë, prandaj me të drejtë mund të themi se qeliza ka sistem të membranave .

Citoplazma – e paraqet brendinë e qelizës e cila është e mbushur me një masë koleidale në të cilën janë të zhytura një numër I madh I organeleve qelizore. Në shikim të parë ajo na duket shumë statike por në të vërtetë citoplazma shquhet për një dinamikë shumë të madhe, si rezultat I së cilës përfundimisht gjenerohet energjia në formë të ATP-së. Konkretisht kjo energji gjenerohet në mitokondri përmes frymëmarrjes qelizore. Prandaj me të drejtë mund të themi se citoplazma e paraqet sistemin për përfitimin e energjisë. Citoplazma është sistem ku prodhohet energjia.

Bërthama – paraqet  pjesën qendrore, kryesore të qelizës ku gjendet baza trashëguese (ADN dhe ARN) e cila e mundëson ndarjen e qelizës prandaj bërthamën ndryshe mund t’a quajm edhe sistem i autoreproduksionit (vet-shumimit)

Qelizat që kanë ndërtim, strukturë dhe origjinë të njejtë (që kanë klone natyrore) në harmoni morfologjike dhe funksionale e krijojnë një kategori biologjike më të lartë që quhet ind. Dallojmë inde bimore dhe shtazore. Inde bimore janë: indet mbrojtëse, mekanike, përçuese etj. Kurse inde shtazore janë: indi epitelial, lidhor, muskulor, nervor etj.

Bashkimi i dy apo më shumë indeve të ndryshme që janë në harmoni morfologjike në mes vete e formon një kategori biologjike më të lartë që quhet organ. Dallojmë organe bimore dhe shtazore. Organe bimore janë: rrënja, kërcelli dhe gjethi. Organe vegjetative janë lulja, fryti dhe fara. Organet shtazore janë: zemra, veshka, mëlqia, pankreasi etj.

Pastaj organet e ndryshme në harmoni të plotë morfologjike na japin sistemet e organeve. Sisteme të organeve nuk ka te bimët por vetëm organizmat shtazorë p.sh.:sistemi i organeve të frymëmarrjes, qarkullimit të gjakut, tretjes etj.

Dhe së fundmi të gjitha këto sisteme të organeve përsëri në harmoni të plotë morfologjike e funksionale na japin një organizëm të plotë i cili funksionon i vetëm.

Por ajo që mbetet e paqartë është se organizmat e gjallë kanë shpirtë, për të cilën shkenca nuk ka kurrfarë të dhëne se çfarë materie kimike është dhe ku është e lokalizuar në trupin e gjallesës.

Testi online - Hyrje në citologji